Σφυροβραχιόνιος Δείκτης

Ο σφυροβραχιόνιος δείκτης (ankle – brachial index, ABI) είναι ένας από τους ευρύτερα διαθέσιμους δείκτες αθηροσκλήρωσης ο οποίος χρησιμοποιείται στα πλαίσια προσδιορισμού του καρδιαγγειακού κινδύνου ενός ατόμου καθώς και για τη διάγνωση της Περιφερικής Αρτηριακής Νόσου (ΠΑΝ). Η περιφερική αρτηριακή νόσος χαρακτηρίζεται από μειωμένη αιμάτωση των κάτω άκρων (ποδιών), λόγω στένωσης ή απόφραξης των αρτηριών των κάτω άκρων. Οι ασθενείς με περιφερική αρτηριακή νόσο έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων (π.χ. έμφραγμα) και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.

Ο σφυροβραχιόνιος δείκτης είναι μία δοκιμασία κατά την οποία ο καρδιολόγος συσχετίζει και συγκρίνει τις μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης που λαμβάνει από τον αστράγαλό σας με εκείνες από το μπράτσο σας. Με τη μέθοδο αυτή μπορεί να προσδιορίσει εάν υπάρχει επαρκής αιμάτωση στα πόδια σας ή εάν αντίθετα στερούνται της ενδεδειγμένης αιμάτωσης και επομένως, υπάρχουν ενδείξεις περιφερικής αρτηριακής νόσου.

Οι περιφερικές αρτηρίες συμβάλουν στην καλή υγεία των νεφρών, του εντέρου και των ποδιών, ενώ μερική ή ολική στένωση των αρτηριών αυτών μπορεί να προκαλέσει πόνο, κινητική αναπηρία και μερικές φορές ακόμη και θάνατο. Ο σφυροβραχιόνιος δείκτης, προβλέπει θνησιμότητα και ανεπιθύμητα καρδιαγγειακά συμβάματα επιπρόσθετα με τους παράγοντες κινδύνου (π.χ. κάπνισμα, υπέρταση, υπερλιπιδαιμία κτλ.) που έχουν μελετηθεί εκτενώς.

Αν καπνίζετε, για να πραγματοποιηθεί σωστά η εξέταση δεν θα πρέπει να έχετε καπνίσει τουλάχιστον 2 ώρες πριν την εξέταση.

Για τη μέτρηση του σφυροβραχιόνιου δείκτη, ο καρδιολόγος θα σας ζητήσει να ξαπλώσετε στην εξεταστική κλίνη και να ξεκουραστείτε τουλάχιστον 5 - 10 λεπτά. Συστήνεται να φοράτε άνετη μπλούζα και παντελόνι (π.χ. φόρμα), τα οποία να μη σας πιέζουν, καθώς ο ιατρός θα χρειαστεί να ανασηκώσει τα μανίκια της μπλούζας και τα μπατζάκια του παντελονιού σας για να σας τοποθετήσει τις αντίστοιχες περιχειρίδες. Ο καρδιολόγος θα χρησιμοποιήσει τις κατάλληλες περιχειρίδες και μια ειδική συσκευή υπερήχων (Doppler) και θα μετρήσει την αρτηριακή πίεση στα χέρια και στα πόδια σας. Συνολικά, η εξέταση διαρκεί περίπου 15 λεπτά.

Η περιφερική αρτηριακή νόσος είναι πιθανόν να μην εμφανίζει συμπτώματα, παρά μόνο όταν είναι σε προχωρημένο στάδιο. Σύμφωνα, λοιπόν, με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας η μέτρηση του σφυροβραχιόνιου δείκτη ενδείκνυται σε όλους όσους έχουν αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση περιφερικής αρτηριακής νόσου:

• Σε άνδρες και γυναίκες 65 ετών και άνω. 
• Σε άνδρες και γυναίκες κάτω των 65 ετών που διατρέχουν υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο (π.χ. διαβητικοί, ασθενείς με υπέρταση ή/και αυξημένα λιπίδια).
• Σε άνδρες και γυναίκες ηλικίας 50 ετών και άνω με οικογενειακό ιστορικό περιφερικής αρτηριακής νόσου.
• Σε ασθενείς που πάσχουν από νοσήματα, όπως στεφανιαία νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια νεφρική νόσο και ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής.
• Σε ασθενείς με κλινική υποψία για παρουσία περιφερικής αρτηριακής νόσου. Οι ασθενείς αυτοί μπορεί να έχουν πόνο ή κράμπες στα πόδια τους όταν περπατούν που εξαφανίζονται όμως μέσα σε λίγα λεπτά όταν ξεκουράζονται (διαλείπουσα χωλότητα). Μπορεί ακόμη να έχουν πληγές στα πόδια τους που επουλώνονται δύσκολα ή και καθόλου.

Σε ένα υγιές κυκλοφορικό σύστημα, η αρτηριακή πίεση που μετριέται στη βραχιόνια αρτηρία (η αρτηρία στο μπράτσο μας που βρίσκεται κοντά στην καρδιά) μας δίνει μια καλή προσέγγιση της αρτηριακής μας πίεσης. Όταν όμως το αίμα πρέπει να διασχίσει αρτηρίες που έχουν στενώσεις, η αρτηριακή πίεση σε περιοχές που βρίσκονται πιο μακριά από την καρδιά μας μπορεί να διαφέρει πολύ από αυτή του βραχίονα. 

Ο σφυροβραχιόνιος δείκτης είναι λοιπόν ο λόγος (πηλίκο) της συστολικής αρτηριακής πίεσης στον αστράγαλο προς την πίεση του βραχίονα (μπράτσο). Η συστολική αρτηριακή πίεση είναι φυσιολογικά λίγο μεγαλύτερη στον αστράγαλο απ’ ό,τι στον βραχίονα. Μια μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο σηματοδοτεί την παρουσία περιφερικής αρτηριακής νόσου. Πιο συγκεκριμένα, ο καρδιαγγειακός κίνδυνος αυξάνεται όσο ο σφυροβραχιόνιος δείκτης πέφτει κάτω από το 0,90 ή αυξάνεται πάνω από το 1,40.

Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι τιμές που μπορεί να πάρει ο σφυροβραχιόνιος δείκτης και η ερμηνεία τους (https://stanfordmedicine25.stanford.edu/the25/ankle-brachial-index.html):

Λαμβάνετε τα αποτελέσματα της μέτρησης άμεσα. 

Η μέτρηση παθολογικού σφυροβραχιόνιου δείκτη αποτελεί το έναυσμα για πλήρη καρδιολογικό έλεγχο (ενδεικτικά υπερηχογράφημα / τρίπλεξ καρδιάς, τεστ κοπώσεως) προκειμένου να εκτιμηθεί η ύπαρξη στεφανιαίας νόσου ή η παρουσία αγγειοπάθειας σε άλλα σημεία του αγγειακού δικτύου. Επιπρόσθετα θα πρέπει να εκτιμηθούν οι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου (κάπνισμα, παχυσαρκία, καθιστική ζωή, αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία) και να δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες για την αντιμετώπιση τους. Τέλος, όπως φαίνεται και στον παραπάνω πίνακα, σε ορισμένες περιπτώσεις είναι επιβεβλημένος ο αγγειολογικός έλεγχος για την καλύτερη εκτίμηση και αντιμετώπιση της περιφερικής αρτηριακής νόσου.

• Αποτελεί μία γρήγορη, ανώδυνη και εύκολη για τον ασθενή δοκιμασία της οποίας τα αποτελέσματα διακρίνονται για την ακρίβεια και την εγκυρότητά τους στη διάγνωση της περιφερικής αρτηριακής νόσου.
• Μπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξη της περιφερικής αρτηριακής νόσου ή την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
• Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα πλαίσια προσδιορισμού του καρδιαγγειακού κινδύνου ενός ατόμου.

• Το σημαντικότερο μειονέκτημα της μεθόδου είναι ο λανθασμένος υπολογισμός του σφυροβραχιόνιου δείκτη λόγω τεχνικών λαθών που μπορεί να συμβούν κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας.
• Στην περίπτωση που ο σφυροβραχιόνιος δείκτης είναι πάνω από 1,40 (όπως μπορεί να συμβεί στον σακχαρώδη διαβήτη και τη νεφρική ανεπάρκεια), οι αρτηρίες στους αστραγάλους μπορούν να θεωρηθούν ως “αφύσικα σκληρές”, συνήθως εξαιτίας παρουσίας ασβέστωσης. Το γεγονός αυτό δεν επιτρέπει την ακριβή εκτίμηση του σφυροβραχιόνιου δείκτη της προσβεβλημένης αρτηρίας. Στο 50% αυτών των περιπτώσεων υπάρχει αποφρακτική περιφερική αρτηριακή νόσος, η οποία χρήζει διερεύνησης με απεικονιστικές μεθόδους (π.χ. έγχρωμο υπερηχογράφημα/ τρίπλεξ αγγείων κάτω άκρων).
• Η παρουσία αρρυθμιών μπορεί να επηρεάσει τη μέτρηση του σφυροβραχιόνιου δείκτη.