Τεστ Κοπώσεως

Το τεστ κοπώσεως (ή δοκιμασία κόπωσης) είναι μία από τις βασικότερες καρδιολογικές εξετάσεις, καθώς δίνει σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργία της καρδιάς κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης. Πραγματοποιείται είτε σε κυλιόμενο τάπητα είτε σε εργομετρικό ποδήλατο με συνεχή παρακολούθηση του ηλεκτροκαρδιογραφήματος και της αρτηριακής πίεσης. Όταν υπάρχει στένωση σε κάποια αρτηρία της καρδιάς, τότε την ώρα που ο εξεταζόμενος περπατάει στον διάδρομο ή κάνει ποδήλατο, μπορεί να διαπιστωθούν αλλαγές στο ηλεκτροκαρδιογράφημα που συνήθως συνδυάζονται και με συμπτώματα (πχ. πόνος στο στήθος, δύσπνοια, ζάλη).

Στο Πρότυπο Καρδιολογικό Κέντρο Cardio Health το τεστ κοπώσεως γίνεται σε εργομετρικό ποδήλατο. Η χρήση του ποδηλάτου έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα:

• Ο θώρακας και τα χέρια του εξεταζόμενου δεν κινούνται ιδιαίτερα, γεγονός που έχει μεγάλη σημασία για την καταγραφή του ηλεκτροκαρδιογραφήματος χωρίς παράσιτα και τη σωστή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης.
• Ο εξεταζόμενος κάθεται στο ποδήλατο με αποτέλεσμα να μην ζαλίζεται από τον συνεχώς κινούμενο τάπητα, αλλά ούτε και να κινδυνεύει να χάσει την ισορροπία του. Για το λόγο αυτό είναι μέθοδος εκλογής για τους ηλικιωμένους, τους υπέρβαρους-παχύσαρκους και τα παιδιά στα οποία επειδή έχουν ήδη ευχάριστες εμπειρίες με το ποδήλατό τους, η εξέταση δεν τα φοβίζει.

Πριν από τη διενέργεια του τεστ κοπώσεως γίνεται λήψη ιατρικού ιστορικού και ενδελεχής κλινική εξέταση. Ο καρδιολόγος αφού σας εξηγήσει αναλυτικά τη διαδικασία και απαντήσει σε οποιαδήποτε απορία σας θα σας ζητήσει τη γραπτή σας συγκατάθεση για την τέλεση της δοκιμασίας.

Αρχικά ο καρδιολόγος θα σας ζητήσει να ξεντυθείτε από τη μέση και πάνω και να ξαπλώσετε στο εξεταστικό κρεβάτι, ώστε να γίνει η κατάλληλη προετοιμασία για την καταγραφή του ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Η προετοιμασία περιλαμβάνει καθαρισμό του δέρματος και ξύρισμα τυχόν τριχών από την περιοχή που θα τοποθετηθούν τα ηλεκτρόδια για την καταγραφή του ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Αφού τοποθετηθούν τα 10 συνολικά ηλεκτρόδια και ληφθεί το αρχικό ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας σε ύπτια θέση, γίνεται και μέτρηση της αρτηριακής πίεσης. Στη συνέχεια, θα κάτσετε στο εργομετρικό ποδήλατο όπου εκεί με τη βοήθεια του καρδιολόγου θα βρείτε την κατάλληλη θέση για εσάς. Πριν ξεκινήσετε την άσκηση θα σας δοθούν οδηγίες σχετικές με την διαδικασία που θα ακολουθήσει και θα σας ζητηθεί να αναφέρετε οποιοδήποτε σύμπτωμα νιώσετε (π.χ. πόνο, δύσπνοια, ζάλη). Αρχικά η άσκηση είναι εύκολη και προοδευτικά γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Η ένταση της άσκησης είναι διαρκώς αυξανόμενη έτσι ώστε να αυξηθούν βαθμιαία οι καρδιακοί παλμοί και η αρτηριακή πίεση. Καθόλη τη διάρκεια του τεστ κοπώσεως γίνεται καταγραφή του ηλεκτροκαρδιογραφήματος καθώς και μέτρηση της αρτηριακής πίεσης σε καθορισμένα χρονικά σημεία. O συνολικός χρόνος της άσκησης κυμαίνεται συνήθως από 6 ως 12 λεπτά και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως την ηλικία, το φύλο, αλλά και τη φυσική σας κατάσταση. Η διαδικασία ολοκληρώνεται όταν επιτευχθεί η μέγιστη προβλεπόμενη καρδιακή συχνότητα για την ηλικία σας, η οποία υπολογίζεται με την αφαίρεση της ηλικίας σας σε έτη από τον αριθμό 220. Για παράδειγμα, αν είστε 60 ετών η τιμή της καρδιακής συχνότητας που πρέπει να φτάσετε είναι 220 - 60 = 160 παλμοί. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου η διαδικασία διακόπτεται όταν έχει επιτευχθεί το 85% της μέγιστης προβλεπόμενης καρδιακής συχνότητας (υπομέγιστη δοκιμασία κόπωσης). Το όριο του 85% είναι απαραίτητο να επιτευχθεί ώστε να μπορεί να είναι η δοκιμασία διαγνωστική. Το τεστ κοπώσεως διακόπτεται επίσης όταν: 

• εμφανιστεί θωρακικός πόνος μέτριας ή σοβαρής έντασης συμβατός με στηθάγχη
• εμφανιστούν ηλεκτροκαρδιογραφικές αλλοιώσεις συμβατές με μυοκαρδιακή ισχαιμία
• εμφανιστούν επικίνδυνες για τη ζωή αρρυθμίες (π.χ. κοιλιακή ταχυκαρδία)
• σημειωθεί πτώση στην αρτηριακή σας πίεση, ιδίως όταν συνοδεύεται από συμπτώματα συμβατά με μυοκαρδιακή ισχαιμία
• νιώσετε ζάλη ή τάση για λιποθυμία
• νιώσετε έντονη κόπωση ή έχετε άλλα συμπτώματα, όπως πόνο στα πόδια σας, που δεν σας επιτρέπουν να συνεχίσετε την άσκηση

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι μπορείτε να ζητήσετε να σταματήσετε το τεστ κοπώσεως οποιαδήποτε στιγμή και για οποιονδήποτε λόγο.

Αφού τελειώσει η διαδικασία της άσκησης, ακολουθεί το στάδιο της αποκατάστασης κατά τη διάρκεια του οποίου (συνήθως 5 - 10 λεπτά) ξεκουράζεστε, ενώ ταυτόχρονα καταγράφονται το ηλεκτροκαρδιογράφημα και η αρτηριακή σας πίεση. Η συνολική διάρκεια της εξέτασης είναι δηλαδή περίπου 30 – 45 λεπτά.

• Θα πρέπει να μην καταναλώσετε φαγητό, ποτό και να μην καπνίσετε για τουλάχιστον 3 ώρες πριν την εξέταση. Το ίδιο ισχύει και για τα καφεϊνούχα ροφήματα. Αυτά περιλαμβάνουν τον καφέ, το τσάι, τη σοκολάτα καθώς και αναλγητικά που περιέχουν καφεΐνη.
• Δεν θα πρέπει να κάνετε πολύωρη νηστεία πριν την εξέταση, διότι θα μειωθεί σημαντικά η ικανότητά σας για άσκηση. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη προκειμένου να αποφύγουμε τυχόν υπογλυκαιμία.
• Μπορείτε να πιείτε νερό.
• Θα πρέπει να φορέσετε άνετα ρούχα (π.χ. φόρμες) και αθλητικά παπούτσια.
• Θα σας ζητηθεί να ξυρίσετε την περιοχή του θώρακα που θα τοποθετηθούν τα ηλεκτρόδια για την καταγραφή του ηλεκτροκαρδιογραφήματος.
• Δεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε κρέμα σώματος την ημέρα του τεστ κοπώσεως γιατί επηρεάζει την ποιότητα καταγραφής του ηλεκτροκαρδιογραφήματος.
• Μετά από συνεννόηση με τον καρδιολόγο σας υπάρχει η πιθανότητα να σας ζητηθεί να διακόψετε τα καρδιολογικά φάρμακα που επηρεάζουν το αποτέλεσμα ή την αξιολόγηση της δοκιμασίας (π.χ. β-αναστολείς, ανταγωνιστές ασβεστίου, νιτρώδη). Σε καμία, όμως, περίπτωση δεν πρέπει να σταματήσετε μόνος/η σας κάποιο από τα φάρμακα που λαμβάνετε. Θα πρέπει, τέλος, να ενημερώσετε τον καρδιολόγο σας σε περίπτωση που έχετε λάβει κάποιο δισκίο για στυτική δυσλειτουργία (π.χ. Viagra, Cialis, Levitra) τις τελευταίες 24 έως 48 ώρες.

Το τεστ κοπώσεως χρησιμοποιείται εδώ και 7 δεκαετίες για τη διάγνωση της στεφανιαίας νόσου. Κατά τη διάρκεια των ετών όμως προστέθηκαν και άλλες ενδείξεις όπου η δοκιμασία κόπωσης είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη.

Το τεστ κοπώσεως χρησιμοποιείται σήμερα ευρέως για:

• Ανίχνευση στεφανιαίας νόσου σε ασθενείς με σύνδρομα θωρακικού πόνου (δυσφορία στο στήθος) ή συμπτώματα που μπορεί να είναι ισοδύναμα στηθάγχης (π.χ. δύσπνοια)

• Αξιολόγηση της λειτουργικής σοβαρότητας της στεφανιαίας νόσου

• Πρόβλεψη καρδιαγγειακών συμβαμάτων και θνητότητας, ιδίως σε ασθενείς που έχουν ήδη εκδηλώσει στεφανιαία νόσο

• Παρακολούθηση της στεφανιαίας νόσου μετά από καρδιακό συμβάν (π.χ. μετά από έμφραγμα μυοκαρδίου)
• Αξιολόγηση της φυσικής ικανότητας και ανοχής στην προσπάθεια
• Αξιολόγηση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με την άσκηση
• Αξιολόγηση της απάντησης της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού στην άσκηση

Ανίχνευση πιθανών αρρυθμιών που εμφανίζονται κατά την άσκηση

Ο καρδιολόγος σας θα μελετήσει την καταγραφή του ηλεκτροκαρδιογραφήματος, της καρδιακής συχνότητας και της αρτηριακής σας πίεσης στην ηρεμία, στα διάφορα στάδια της άσκησης, αλλά και κατά τη φάση της αποκατάστασης. Ταυτόχρονα, θα αξιολογήσει και τα συμπτώματα που πιθανόν να εμφανίσετε κατά τη διάρκεια του τεστ κοπώσεως. Με βάση όλα αυτά τα δεδομένα ο καρδιολόγος σας θα μπορέσει να σας δώσει ένα προκαταρκτικό αποτέλεσμα προφορικά αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης. Το πλήρες πόρισμα θα το λάβετε γραπτώς ή ηλεκτρονικά την επόμενη ημέρα.

Το τεστ κοπώσεως χαρακτηρίζεται είτε ως θετικό για ισχαιμία όταν είναι παθολογικό είτε ως αρνητικό όταν είναι φυσιολογικό. Σε ορισμένες περιπτώσεις το τεστ μπορεί να χαρακτηριστεί ως μη διαγνωστικό (π.χ. όταν ο ασθενής διακόψει τη δοκιμασία λόγω εξάντλησης πριν επιτευχθεί τουλάχιστον το 85% της μέγιστης προβλεπόμενης καρδιακής συχνότητας). Επιπρόσθετα, στο πόρισμα αναφέρεται η εμφάνιση ή μη αρρυθμιών και η διακύμανση της αρτηριακής πίεσης. Όλα τα δεδομένα που συγκεντρώνονται κατά το τεστ κοπώσεως φυλάσσονται ηλεκτρονικά στον ιατρικό σας φάκελο για μελλοντική αναφορά.

• Η δοκιμασία είναι εξαιρετικά ασφαλής με σπάνια ανεπιθύμητα συμβάντα. Πιο συγκεκριμένα, η πιθανότητα θανάτου είναι μικρότερη από 1 στα 10.000 περιστατικά, ενώ η πιθανότητα εμφάνισης αρρυθμιών επικίνδυνων για τη ζωή περίπου 5 ανά 10.000 περιστατικά. Για το λόγο αυτό ο καρδιολόγος θα σας παρακολουθεί στενά καθόλη τη διάρκεια της εξέτασης και είναι σε θέση να αντιμετωπίσει οτιδήποτε συμβεί κατά τη διάρκεια αυτής.
• Το τεστ κοπώσεως, όπως άλλωστε και κάθε ιατρική εξέταση, δεν είναι απόλυτα ακριβής μέθοδος και για το λόγο αυτό δεν πρέπει να γίνεται σε εξεταζόμενους με πολύ χαμηλό ή πολύ υψηλό κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου. Σε εξεταζόμενους με πολύ χαμηλό προεξεταστικό κίνδυνο για στεφανιαία νόσο ένα παθολογικό αποτέλεσμα υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να είναι ψευδώς θετικό, ενώ σε εκείνους με πολύ υψηλό κίνδυνο ένα φυσιολογικό αποτέλεσμα είναι πιθανώς ψευδώς αρνητικό. Ο προεξεταστικός κίνδυνος του κάθε εξεταζόμενου υπολογίζεται κατά τη διάρκεια λήψης του ιατρικού ιστορικού.
• Αν έχετε υψηλό προεξεταστικό κίνδυνο ή κάποιο ορθοπεδικό πρόβλημα που δεν σας επιτρέπει να κάνετε ποδήλατο ο καρδιολόγος θα σας συστήσει κάποια πιο ειδική εξέταση όπως είναι το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου ή η στεφανιογραφία (επεμβατική ή αξονική). Το ίδιο θα συμβεί και σε περιπτώσεις όπου η διαγνωστική ακρίβεια του τεστ κοπώσεως μπορεί να επηρεαστεί από συγκεκριμένες αλλοιώσεις στο ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας (π.χ. μπλοκ αριστερού σκέλους).
• Στο εργομετρικό ποδήλατο απαιτείται καλή συνεργασία καρδιολόγου -  εξεταζόμενου ώστε να μπορέσετε να διατηρήσετε έναν συνεχή ρυθμό κυκλικών κινήσεων των ποδιών σας καθόλη τη διάρκεια της δοκιμασίας για να επιτύχετε τη μέγιστη προσπάθεια.
• Ορισμένες φορές η μυϊκή κόπωση των ποδιών δεν επιτρέπει στον εξεταζόμενο να φθάσει στη μέγιστη ή τουλάχιστον υπομέγιστη κόπωση και η εξέταση μπορεί να χαρακτηριστεί ως μη διαγνωστική.